Als je alles achter moet laten en ergens anders opnieuw moet beginnen, wat neem je dan mee en hoe geef je je leven vorm? Wie zou je dan zijn? En als de wereld om je heen uiteenvalt en je vanwege oorlog of klimaatverandering gedwongen wordt te vertrekken, durf je dan nog te dromen over een nieuwe, mooiere wereld? De fotoserie en internationaal reizende tentoonstelling Between These Folded Walls, Utopia van Sarah Cooper en Nina Gorfer portretteert meer dan twintig vrouwen in de leeftijd van 17 tot 24 jaar die om uiteenlopende redenen ontheemd en ontworteld raakten. In surrealistische, theatrale werelden en kleurrijke, optische illusies van tuinen en landschappen zijn de indrukwekkende portretten niet alleen maar fraai en esthetisch. Met vrouwen gefotografeerd als hedendaagse godinnen onderzoekt de serie ook wat bepalend is voor je identiteit en gevoel van eigenwaarde. De gelaagdheid van de beelden – zowel in opbouw als betekenis – onderstreept bovendien de complexiteit van die thema’s. De tentoonstelling is tot en met 18 mei te zien in het CODA Museum in Apeldoorn.
Geen plek
Een utopie is niet enkel een (onbereikbaar) droomwereld. Het Griekse ‘utopia’ laat zich ook vertalen als ‘geen plek’. Gefascineerd door die dubbele betekenis reisde fotografenduo Sarah Cooper (1974, Verenigde Staten) en Nina Gorfer (1979, Oostenrijk) de wereld over. In landen als Argentinië, Kirgizië en Qatar spraken ze met vrouwen over migratie, ontworteld zijn, het collectieve culturele geheugen, feminisme en de vorming van identiteit. Met de opgedane kennis richtten ze zich voor Between These Folded Walls, Utopia vervolgens op jonge vrouwen in hun eigen lokale Zweedse gemeenschap. De geportretteerde vrouwen zijn als vluchteling naar Zweden gekomen of maken deel uit van de tweede generatie migranten en zijn allemaal tussen de 17 en 24 jaar. Cooper & Gorfer: “De leeftijd was belangrijk voor ons want in deze jaren droom je immers volop, geloof je in de maakbaarheid van de wereld, is je identiteit nog in ontwikkeling en is de geestelijke bagage die je meedraagt anders dan op latere leeftijd.”
Gedetaileerd
Between These Folded Walls, Utopia is zowel esthetisch als conceptueel uiterst gedetailleerd en gelaagd. Elke foto toont een jonge vrouw die gedwongen werd haar thuisland te verlaten. De fotoserie creëert bovendien een alternatieve beeldtaal die sterk afwijkt van de documentaire-achtige weergave van vluchtelingen. Met geschilderde tuinen gemaakt van papier en karton, weelderige bloemstukken en verborgen schuilplaatsen is Between These Folded Walls, Utopia ook een ode aan de ongetemde schoonheid van natuur en haar vermogen om van invloed te zijn op tradities en onze identiteit; een thema dat in al het werk van Cooper & Gorfer terugkeert.
Voor Between These Folded Walls, Utopia werd alle vrouwen gevraagd een kledingstuk, object of sieraad mee te nemen dat deel uitmaakt van hun identiteit, cultuur of al meerdere generaties in de familie is. Door de abrupte verhuizingen kon vaak niet meer meegenomen worden dan dat wat in een broek- of jaszak past: een sleutel uit Damascus, een sjaal van oma, een armband of een ring. De portretten die op het eerste gezicht een hemelse en sprookjesachtige sfeer uitstralen, zijn gemaakt met bijzondere aandacht voor sieraden en kleding waarbij de culturele betekenis niet onopgemerkt blijft.
Tradities
Cooper & Gorfer: “In veel culturen is textielkunst en het maken van kleding voorbehouden aan vrouwen en is het sterk verbonden met tradities, erfgoed, identiteit en familie. In de portretten zijn sieraden en met name kleding niet alleen een uitdrukking van het persoonlijke verhaal en de eigen identiteit, maar verbeelden ze ook het doorgegeven van collectieve herinneringen; de stof van de stam waartoe je behoort. En zoals de kledingstukken samengesteld zijn uit verschillende stukken textiel, zo bestaan deze vrouwen ook uit verschillende lagen van tijd en werkelijkheid. En net zoals een utopie het resultaat is van een door de mens gemaakte geestelijk construct, een verhaal of gedachte, zo zijn de geportretteerde vrouwen voor deze fotoserie ook ‘opgebouwd’ en samengesteld uit verschillende lagen. Vanwege het gebrek aan persoonlijke bezittingen hebben we op enig moment besloten een collectie samen te stellen van objecten die ze niet zelf meegenomen hebben, niet van iemand anders zijn maar die bestaat uit objecten uit de samenleving waarin ze terechtgekomen zijn. We hebben bijvoorbeeld de objecten uit collectie van V&A Museum in London, het Nordic Museum in Stockholm en items van jonge Zweedse ontwerpers gefotografeerd. De geportretteerde vrouwen dragen een combinatie van deze objecten, aangevuld met dat wat ze zelf mee hebben kunnen nemen naar Zweden uit hun land van herkomst of uit hun oorspronkelijke cultuur.”
Cooper & Gorfer
Fotografenduo Cooper & Gorfer wordt gevormd door Sarah Cooper (1974, Verenigde Staten) en Nina Gorfer (1979, Oostenrijk). Zij werken sinds 2006 samen aan diverse projecten en tentoonstellingen die in afgelopen twee decennia te zien waren in diverse musea in Europa en Amerika. Het werk van Cooper & Gorfer maakt deel uit van museumcollecties en particuliere verzamelingen in binnen- en buitenland. Between These Folded Walls, Utopia werd georganiseerd en voor het eerst geprogrammeerd door Johan Vikner, directeur van Fotografiska; een organisatie die fotografietentoonstellingen programmeert in Stockholm, New York, Berlijn, Shanghai, Oslo en Tallinn. Cooper & Gorfer zijn ambassadeurs van middenformaat fotocamera’s van het merk Fuji. Hun thuisbasis is Göteborg, Zweden.
Bij deze tentoonstelling is een rijk geïllustreerd boek verschenen dat te koop is in CODA Winkel.
